Ongekend Onrecht, zo heet het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Er komt een onthutsend en beschamend beeld uit naar voren van hoe (een deel van) onze publieke sector werkt. Het is de overtreffende trap van wat al bleek uit de stroom van publicaties in de media en eerdere onderzoeksrapporten, zoals van de ombudsman in 2017.
Het schandaal van de kinderopvangtoeslag leert ons, met hulp uit onverwachte hoek, ook een ongekend belangrijke les. En die is niet alleen belangrijk voor de publieke sector, maar ook voor andere not-for-profit-organisaties en bedrijven. Daarover gaat dit artikel.
Falen is mensenwerk
De rechtsstaat heeft gefaald, is de vernietigende constatering van de parlementaire commissie. Dat klinkt misschien wat abstract, maar het is gewoon de optelsom van wat individuele mensen doen. Het zijn bewindslieden en ambtenaren van de ministeries van Financiën, Sociale Zaken & Werkgelegenheid, en Algemene Zaken die niet op de rem hebben getrapt toen - vele jaren geleden al! - bleek welke desastreuze gevolgen de keiharde uitvoeringspraktijk had voor de betreffende ouders. Het zijn staatsraden en medewerkers van de afdeling rechtspraak van de Raad van State die dit alles hebben gedekt. En ambtenaren en bewindslieden hebben de Tweede Kamer, de ouders en de pers stelselmatig onjuist en onvolledig geïnformeerd, zelfs lopende het parlementaire onderzoek.
Maar ervan uitgaande dat de meeste mensen deugen, is het niet erg waarschijnlijk dat uitgerekend alle betrokkenen in de toeslagenaffaire tot de minderheid behoren van mensen die niet deugen. De toeslagenaffaire is waarschijnlijk niet veroorzaakt door slechte individuen, maar door een ‘systeem’ dat niet deugt.
Hiërarchie van waarden
Een cruciaal aspect van ieder ‘systeem’ zijn de heersende waarden. Waarden zijn opvattingen over wat wenselijk is. Een waarde krijgt zijn betekenis mede in de relatie tot andere waarden: de ene waarde gaat boven de andere. Het geheel daarvan kan je zien als een hiërarchie van waarden.
Het schandaal van de kinderopvangtoeslag is voor een groot deel veroorzaakt door een niet deugende hiërarchie van waarden.
Bijvoorbeeld loyaliteit aan het eigen departement woog klaarblijkelijk zwaarder dan loyaliteit aan artikel 68 van de Grondwet, waarin de inlichtingenplicht van bewindslieden is vastgelegd. Of bestrijding van (vermeende) fraude ging boven de bescherming van bestaanszekerheid van burgers.
Warrens wijsheid
Hoe een hiërarchie van waarden eruitziet die wel deugt, kunnen we notabene zien in de marktsector, bij een van de grootste bedrijven ter wereld: Berkshire Hathaway, het bedrijf van Warren Buffet. Berkshire is een conglomeraat van vele bedrijven, met bij elkaar zo’n 400.000 werknemers.
Buffet is ervan overtuigd dat het twintig jaar duurt om een reputatie op te bouwen en vijf minuten om deze te verpesten.
Daarom zegt hij het volgende tegen de directeuren van de Berkshire-bedrijven:
”We kunnen het ons veroorloven om geld te verliezen - zelfs veel geld. Maar we kunnen het ons niet veroorloven om onze reputatie te verliezen, zelfs niet een stukje reputatie.”
Natuurlijk wil Buffet geld verdienen - hij is niet voor niets een van de rijkste mensen van de wereld - maar niet ten koste van de reputatie van het bedrijf. Zie hier een volstrekt transparante en integere hiërarchie van waarden: reputatie is de hoogste waarde en gaat dus boven geld verdienen.
Bovendien maakt Buffet heel concreet wat hij onder reputatie verstaat:
“We moeten elke daad blijven toetsen, niet alleen aan wat legaal is, maar ook aan datgene waarover we graag geschreven zouden zien worden in een artikel van een onvriendelijke maar intelligente verslaggever op de voorpagina van een landelijke krant.”
Buffet is realistisch genoeg om te weten dat in een groot bedrijf als Berkshire mensen soms verkeerde dingen doen. Daarom vraagt hij zijn directeuren ook om er bovenop te zitten zo gauw er iets gebeurt dat ook maar de kleinste schijn van ongepastheid heeft. “We can’t be perfect but we can try to be.”
Reputatie als topprioriteit ...
Als reputatie, volgens de definitie van Warren Buffet, bij de kinderopvangtoeslag leidend was geweest, dan had zich nooit het drama kunnen voltrekken in de omvang waarvan we nu getuige zijn.
Laat daarom vanaf nu iedere bewindspersoon en ambtenaar die op het punt staat een besluit te nemen, de volgende twee vragen expliciet beantwoorden:
- Houd ik mij aan de wet, zowel naar letter als geest?
- Zou ik dit besluit ook nemen als ik wist dat een zeer intelligente, kritische en vasthoudende journalist er een artikel over gaat schrijven voor een landelijke krant en/of reportage over gaat maken voor een landelijke tv-zender? Denk bijvoorbeeld aan journalisten zoals Pieter Klein (RTL) en Jan Kleinnijenhuis (Trouw), die de toeslagenaffaire aan het licht hebben gebracht.
Indien het antwoord op beide vragen niet volmondig ‘ja’ is, dan is er alle reden om het besluit te heroverwegen.
En tegen de politieke en ambtelijke leiding in het bijzonder zou ik willen zeggen: wees alert op zelfs het zwakste signaal dat medewerkers iets doen dat zou kunnen leiden tot reputatieverlies. Niet de reputatie van de dienst of het departement, maar van de overheid als geheel en de rechtsstaat.
... van elke organisatie
Mijn stelling is dat reputatie, in de definitie van Warren Buffet, de topprioriteit zou moeten zijn van elke organisatie, ongeacht of het een bedrijf of een not-for-profit organisatie is.
Eens of oneens?
Wil je mijn blog voortaan als nieuwsbrief in je e-mail ontvangen? Klik op deze link.
Sinds een maand of twee heb ik thuis een spinningfiets. Daar zit ik zo’n drie keer per week op en doe dan online een ‘indoor cycling’ les. Een behoorlijk intensieve workout op het ritme van zeer stimulerende muziek, begeleid door mijn virtuele instructeurs.
Tot voor Corona deed ik dat, ook drie keer per week, bij mij in de sportschool. Met een heleboel mensen in een nogal warm en zweterig zaaltje, begeleid door super enthousiaste offline instructeurs. Op werkdagen ’s avonds om 8 uur en in het weekend om 10 uur ’s morgens.
Ik ben er voor de eerste lockdown in maart al mee gestopt. Helaas, want ik vond het heerlijk om te doen. Maar gezien mijn astmatische aanleg, leek het me niet zo verstandig om er onder die omstandigheden mee door te gaan.
Vervolgens ben ik buiten gaan hardlopen, maar ik kwam erachter waarom ik daar jaren geleden mee was gestopt en ben gaan spinnen: blessures aan knieën en kuiten waren in no-time terug. :-(
Vandaar dat ik mij nu de luxe heb gepermitteerd van een eigen spinningfiets. Want spinning is voor mij ideaal. Het kost niet veel tijd, je wordt er enorm fit van, het is niet blessuregevoelig, en ik vind het echt ontzettend leuk om te doen. En omdat ik nu thuis een spinningfiets heb, kan ik het ook nog eens doen wanneer ik wil (’s ochtends om een uur of 7) èn voor het open raam!
Mijn online instructeurs komen voornamelijk uit Australië (voor de kenners: ik doe aan RPM). En alhoewel ik mijn Nederlandse instructeurs echt mis, beschikken zij over dat typisch Angelsaksische vermogen tot peptalk.
Vanmorgen zat ik weer op mijn bike (dat klinkt een stuk cooler dan ‘fiets’). Terwijl we begonnen aan het zwaarste nummer van de les, sprak Dee Rowell, de instructeur van dienst en een echte fitgirl, de volgende woorden:
“It’s going to be challenging. But ultimately challenges create change. We embrace change today!”
Misschien komt het in geschreven tekst minder sterk over, maar ik kan je verzekeren dat ik er dan helemaal voor ga. Dan fiets ik me nog meer het snot voor de ogen (om met de beroemde oud-wielrenner Gerrie Knetemann te spreken).
Maar toen ik na een verfrissende douche aan het ontbijt zat, bedacht ik me dat de woorden van Dee meer zijn dan peptalk voor een workout. Je zou het ook kunnen zien als motto voor deze tijd.
Ja, er zijn uitdagingen. Voor de een groter dan voor de ander, maar we hebben allemaal zo onze uitdagingen tijdens deze tweede lockdown. En die uitdagingen betekenen verandering. Dàt omarmen en je er niet tegen verzetten, zou wel eens kunnen helpen om goed door deze crisis heen te komen. En er misschien zelfs beter uit te komen.
Is dat niet een hoopvolle gedachte? Met dank aan Dee.
Wil je mijn blog voortaan als nieuwsbrief in je e-mail ontvangen? Klik op deze link.
Ruim twee jaar geleden liep ik de winkel binnen van Bas, mijn opticien. Ik had sinds een paar maanden last van mijn ogen en zag minder scherp. Hij liet mij plaatsnemen achter zo’n apparaat waarmee hij je ogen tot in het kleinste details kan zien. Conclusie: ik moest mijn contactlezen echt veel minder gaan dragen.
Nou droeg ik al jaren naar volle tevredenheid contactlenzen. Een (toegegeven, vrij lelijke) bril had ik eigenlijk alleen als reserve en voor noodgevallen. Ik had zeg maar een parttime bril.
Maar ik besloot dat het tijd was voor verandering. In plaats van contactlenzen wilde ik weer een fulltime bril. En zo gezegd, zo gedaan. Ik koos een fraai montuur (vind ik).
En multifocale lenzen. Zodat ik met mijn bril zowel dichtbij als veraf scherp kan zien. Het was even wennen, maar na een paar weken waren mijn ogen en vooral mijn hersenen helemaal gewend aan multifocaal en aan het schakelen tussen de verschillende sterktes in mijn lenzen.
Als je ondernemer bent, is het eigenlijk net zo. Je moet gemakkelijk en snel kunnen schakelen tussen het grotere geheel en de belangrijke details. Je moet dus niet focussen, maar multi-focussen!
Dat is niet hetzelfde als telkens iets anders of nieuws gaan doen. Dat is gebrek aan focus. En dat is misschien wel een van de grootste ziektes van onze tijd.
Dat geldt misschien nog sterker voor ondernemende mensen. Want die zien altijd kansen. Bovendien zijn het vaak doeners met veel energie. Dus doen ze (te) veel dingen tegelijk. Helaas leidt dat zelden tot een succesvol, duurzaam groeiend bedrijf.
Veel ondernemers voelen dat zelf heel goed aan. Onlangs hield ik een poll op social media. Daarin vroeg ik ondernemers waar ze op dit moment het meest behoefte aan hebben. De ondernemers die reageerden hadden een duidelijke mening: meer focus.
Ik zou zeggen: multi-focus!
Als je wilt verkennen hoe je meer multi-focus in je bedrijf of organisatie krijgt, klik op deze link en boek een 1-op-1 gesprek met mij.