Dit weekend las ik Loyaliteit, de autobiografie uit 2018 van de voormalige baas van de FBI James Comey. Ik had het boek twee jaar geleden voor mijn verjaardag gekregen, maar was er nooit aan toegekomen het te lezen.

Ten onrechte, het is een openhartig, scherp en fascinerend boek. Het geeft uit de eerste hand inzicht in het reilen en zeilen van de uitvoerende macht in de VS. Comey, zelf republikein, diende onder drie presidenten, twee republikeinse (Bush en Trump) en een democratische (Obama).  

Plassende prostituees

Het boek bevat zeker ook sensationele passages, vooral over zijn periode met Trump. Bijvoorbeeld dat Comey in zijn eerste gesprek onder vier ogen met Trump moet vertellen dat er in brede kring verhalen rondgaan over dat Trump in 2013 met prostituees in een hotel in Moskou zou hebben gezeten en dat de Russen daar filmopnamen van hadden gemaakt. Hij noemt maar niet dat er ook wordt beweerd dat Trump de prostituees over elkaar heen heeft laten plassen op het bed waarin president Obama en zijn vrouw hadden geslapen.

De manier waarop Trump Comey ontslaat is bijna surrealistisch. Comey verneemt het in 2017 via de televisie, terwijl hij zelf een groep nieuwe FBI-medewerkers staat toe te spreken.

Leiderschapslessen

Maar het boek van Comey is minstens zo interessant omdat we er veel van kunnen leren over leiderschap. En niet omdat Comey een ‘heilige’ is. Sterker nog, hij is ook openhartig over zijn minder fraaie kanten. Bijvoorbeeld:

“Een van mijn zwakke punten, vooral in mijn jongere jaren, was overmoed, de neiging om snel tot een conclusie te komen en er dat te fanatiek aan vast te houden. Of om te snel een besluit te nemen en tegen mezelf te zeggen dat ik ‘besluitvaardig’ was, terwijl ik in werkelijkheid impulsief en arrogant was. Ik heb er mijn hele leven mee geworsteld.”

(Ik moet bekennen: deze passage zou over mijzelf kunnen gaan.)

Dit vind ik de drie belangrijkste lessen over leiderschap die het boek bevat:

Waarden en loyaliteit

Voor Comey zijn “… waarden - waarheid, integriteit en respect voor anderen, om er maar een paar te noemen - […] de ijkpunten waarop goede leiders beslissingen baseren, en dan vooral lastige beslissingen waarbij er geen gemakkelijke of goede opties beschikbaar zijn. Zulke waarden zijn belangrijker dan de waan van de dag of tribaal groepsdenken. Zulke waarden zijn belangrijker dan impulsief denken van hoger geplaatsten en wilde invallen van werknemers. Ze zijn belangrijker dan de winstgevendheid van een bedrijf en het bedrag dat onder de streep staat. Ethisch verantwoord leiderschap houdt in dat je kiest voor een hoger soort loyaliteit: loyaliteit aan die kernwaarden in plaats van persoonlijk gewin.”

Humor en lachen

“Vooral gevoel voor humor vind ik een belangrijke indicator – of ‘uiting’ – van iemands ego. Bij een doeltreffend leider zijn zelfvertrouwen en bescheidenheid in evenwicht: dit is van essentieel belang. Oprecht lachen vergt een zekere mate van zelfverzekerdheid, want we zien er allemaal een raar uit als we lachen. Dat maakt ons kwetsbaar, en daar zijn de meeste mensen bang voor. Door te lachen, uiten we vaak ook onze waardering voor iemand die iets grappigs heeft gezegd. Jij hebt het dus niet zelf gezegd, en door te lachen erken je de ander, iets wat onzekere mensen niet kunnen.”

Grote leiders

Ten slotte de visie van Comey op wat groot leiderschap is. Grote leiders:

• zijn integer en fatsoenlijk
• hebben genoeg zelfvertrouwen om bescheiden te zijn
• zijn vriendelijk èn hard
• zijn transparant
• zijn zich ervan bewust dat iedereen zingeving in zijn werk zoekt
• weten dat het belangrijk is wat ze zeggen, maar dat het nog veel belangrijker is wat ze doen, omdat hun mensen hen altijd in het oog houden.

De leiderschapslessen van James Comey zijn zeer de moeite waard, zeker voor een ieder die zelf leidinggeeft of dat gaat doen. Het verbaast mij dan ook niet dat hij nu werkt aan een universiteit en daar lesgeeft over ethisch leiderschap.

Wil je mijn blog voortaan als nieuwsbrief in je e-mail ontvangen? Klik op deze link.