Een van mijn favoriete tv-programma’s is De Vloer Op. Het is improvisatietheater op topniveau. Soms humoristisch of hilarisch, dan weer emotioneel en ontroerend. Het programma beleefde in 2020 zijn twintigste en (helaas) laatste seizoen. Gelukkig kan je op de website van omroep Human alle afleveringen terugkijken. Aanrader!

In het programma krijgen twee of drie acteurs van de presentator/regisseur een reëel thema of dilemma opgedragen dat zij ter plekke en zonder onderling overleg moeten spelen. Ze krijgen alleen kort de tijd om wat kleding en/of attributen uit te zoeken. De presentator, Peter de Baan, bepaalt wanneer de scène eindigt, en spreekt dan de legendarische woorden “Oké, tot hier”.

Enkele jaren geleden woonde ik een lezing bij van Peter de Baan. Daarin vertelde hij over het geheim van goed improvisatietheater. Volgens de notitie die ik destijds maakte op mijn smartphone zijn volgens De Baan twee punten essentieel:

• Reageren op het moment èn een helikopterblik hebben;
• Spanning opzoeken.

Laatst kwam ik deze notitie weer tegen. En opeens viel mij de treffende gelijkenis op tussen improvisatietheater en goed management.

Reageren op het moment

Om in toneeltermen te blijven, de dagen van een manager zijn vaak een aaneenschakeling van scènes. De scènes bestaan uit ontmoetingen en gesprekken met medewerkers, collega’s, klanten, partners, et cetera. Individueel of in groepsverband. In formele settings, zoals vergaderingen en overleggen. Maar ook informeel, zoals bij het koffieapparaat, en na afloop van vergaderingen. Tussen de scènes door heeft de manager tijd om stukken te lezen, te reageren op mails, en andere solo-activiteiten te verrichten.  

Tijdens de scènes spelen managers vele rollen. Zo onderscheidt Henry Mintzberg, op basis van het onderzoek dat hij deed naar wat managers ècht doen, de volgende rollen: boegbeeld, leider, liaison, monitor, informatieverspreider, woordvoerder, ondernemer, aanpakker van verstoringen, toewijzer van middelen en onderhandelaar. Vaak speelt de manager meerdere rollen tegelijk. Bijvoorbeeld, tijdens het werkoverleg met een medewerker is hij of zij leider, monitor, informatieverspreider, en misschien ook wel aanpakker van verstoringen en toewijzer van middelen.

Net als bij De Vloer Op hebben managers geen uitgeschreven script. Hooguit een paar vaste elementen, zoals een agenda, de plaats van ontmoeting et cetera. Maar verder is het toch vooral reageren op het moment.

Deze misschien wat rommelig ogende praktijk wijkt af van het veel ordelijker beeld dat in veel managementliteratuur wordt geschetst. Helaas worden de meeste boeken en artikelen niet geschreven door mensen die zelf veel ervaring hebben met het managen van organisaties.

Goed managen betekent in mijn ogen niet dat managers zich meer zouden moeten gedragen conform de managementliteratuur. Beter is het om, net als improviserende acteurs, echt in het moment te zijn, en werkelijk af te stemmen op je ‘tegenspelers(s)’. Belangrijke onderdelen daarvan zijn natuurlijk: goed luisteren en vragen stellen.

Helikopterblik

Net als improviserende acteurs doen goede managers meer dan reageren op het moment. Zij hebben tegelijkertijd een helikopterblik waarmee zij het grote geheel voor ogen houden. Daarmee bedoel ik in het geval van een manager zaken als de doelstellingen, kernwaarden en strategie van de organisatie, het interne en externe krachtenveld, het businessmodel, en de verwachtingen omtrent toekomstige ontwikkelingen.

Dat is nogal wat. Daarom is de effectieve helikopterblik van een manager een oriëntatieschema dat een sterk vereenvoudigde, maar wel relevante weergave is van de vaak complexe werkelijkheid. Het helpt mij erg om het te visualiseren.  

Met een helikopterblik zijn goede managers in staat de juiste dingen te doen in de ontmoetingen met anderen. Omdat zij zich permanent bewust zijn van de gevolgen voor het grote geheel. En dat beperkt zich dus niet tot het eigen organisatieonderdeel, maar gaat nadrukkelijk over de organisatie als geheel en de externe omgeving.

De helikopterblik brengt inhoudelijke structuur aan in de soms rommelig ogende activiteiten van managers. De helikopterblik maakt dat managers niet alleen reageren, maar ook richting geven. De helikopterblik maakt het mogelijk dat managers een koers volgen èn flexibel inspelen op wat zich aandient.

Spanning opzoeken

Het tweede geheim van improvisatietheater is dat acteurs spanning opzoeken. Want spanning maakt een scène interessant.

Spanning is ook voor managers interessant. Voor managers betekent het opzoeken van spanning dat ze actief speuren naar problemen en mogelijkheden, ook in hun ontmoetingen met anderen.

Problemen en mogelijkheden zijn beide een vorm van spanning. Van een probleem is sprake als de realiteit slechter is dan de streefnorm. Van een mogelijkheid is sprake als er een reële verwachting is dat iets beter kan dan nu het geval is.

Goede managers zoeken naar problemen en oplossingen, omdat ze weten dat het daar is te doen. Daar is vooruitgang te boeken voor hun organisatie.

Oké, tot hier

Het is in mijn ogen zinvol na te denken over wat realistisch goed management is aan de hand van de metafoor van improvisatietheater. De metafoor kan managers helpen om effectiever te zijn in de realiteit van alledag. En dat is meer dan wat ik in veel managementliteratuur tegenkom.  

Wil je mijn blog voortaan als nieuwsbrief in je e-mail ontvangen? Klik op deze link https://strategieplus.activehosted.com/f/17

Lees verder